763. Quod secundum ordinem sit, ut primum procedat ad suum ultimum in communi et in particulari, est ut omnium varietas existat, et per varietates omnis qualitas, nam qualitas per differentias relativas ad plus et minus opposita perficitur. Quis non potest videre quod verum suum quale accipiat, per quod detur falsum, similiter bonum quod detur malum, similiter ut lux quod detur caligo, et calor quod detur frigus? Quid color, si modo daretur album et non nigrum? Aliunde non est colorum intermediorum qualitas nisi imperfecta. Quid sensus absque relatione, et relatio nisi ad opposita? Numne visus oculi infuscatur ex solo albo, et vivificatur ex colore, qui intus aliquid trahit ex nigro, qualis est color viridis? Numne auris surdescit ex uno tono continue stringente organa ejus, et excitatur ex modulamine, quod variatur per relationes? Quid pulchrum absque relatione ad impulchrum? Quare ut pulchritudo alicujus virginis ad vivum sistatur, in quibusdam picturis ad latus apponitur imago deformis. Quid jucundum et faustum absque relatione ad injucundum et infaustum? Quis non delirat ex una constante idea, nisi varietas ex talibus quae vergunt ad opposita, interpolet illam? Simile est ii, spiritualibus ecclesiae, quorum opposita se referunt ad malum et falsum; quae tamen non sunt ex Domino, sed ex homine, cui liberum arbitrium est, quod ad bonum usum et ad malum usum potest flectere: comparative sicut est cum caligine et frigore; haec non sunt ex sole, sed ex tellure, quae per circumvolutiones successive se subducit et vertit, et tamen absque versione et subductione ejus, non foret dies nec annus, et inde non aliquid, nec aliquis super terra. Audivi quod ecclesiae, quae in differentibus bonis et veris sunt, modo bona illorum se referunt ad amorem in Dominum, et vera ad fidem in Dominum, sint veluti totidem clenodia in corona regis.